|
کوروش دوم ، معروف به کوروش بزرگ یا کورش کبیر (۵۵۹-۵۲۸
پیش از میلاد) شاه ایران، به‌خاطر بخشندگی، بزرگ منشی، بنیان
گذاشتن حقوق بشر، پایه گذاری نخستین امپراتوری چند قومیتی و
بزرگ جهان، آزاد کردن برده ها و اسرا، احترام به عقاید و مذاهب
مختلف ، گسترش تمدن و... شناخته شده‌است. کوروش نخستین شاه
ایران و بنیان‌گذار دوره‌ی شاهنشاهی ایرانیان می باشد. واژه کوروش
یعنی: خورشیدوار. کُور یعنی: خورشید. وُش یعنی: مانند.
ایرانیان کوروش را پدر، و یونانیان، که وی ممالک ایشان را تسخیر
کرده بود، او را سرور و قانونگذار می نامیدند. یهودیان این
پادشاه را به منزله ممسوح پروردگار محسوب می داشتند، ضمن
آنکه بابلیان او را مورد تأیید مردوک می دانستند. درباره شخصیت
ذوالقرنین که در کتابهای آسمانی یهودیان، مسیحیان و مسلمانان از
آن سخن به میان آمده، بسیاری از بزرگان جهان ذوالقرنین قرآن
فرزند نیک سرشت خداوند را کوروش هخامنشی می دانند و نسبت
دادن آن را به اسکندر ملعون کاری ابلهانه می دانند. کوروش کبیر
سرسلسله هخامنشی، داریوش کبیر، خشایارشا، اسکندر مقدونی
گزینه هایی هستند که جهت پیدا شدن ذوالقرنین واقعی درباره آنها
تحقیقاتی صورت گرفته، اما با توجه به اسناد و مدارک تاریخی و
تطبیق آن با آیات قرآن، تورات، و انجیل تنها کوروش کبیر است
که موجه ترین دلایل را برای احراز این لقب دارا می باشد.
دوره جوانی
تبار کوروش از جانب پدرش به قوم آریایی پارس می رسد که برای
چند نسل بر انشان , در جنوب غربی ایران, حکومت کرده بودند.
کوروش درباره خاندانش بر سفالینه استوانه شکلی محل حکومت
آنها را نقش کرده است. بنیاد‌گذار سلسلۀ هخامنشی, شاه هخامنش
انشان بوده که در حدود ۷۰۰ می‌زیسته است. پس از مرگ او,
تسپس انشان به حکومت رسید. تسپس نیز پس از مرگش توسط دو
نفر از پسرانش کوروش اول انشان و آریارمنس فارس در پادشاهی
دنبال شد. سپس، پسران هر کدام, به ترتیب کمبوجیه اول انشان و
آرسامس فارس, بعد از آنها حکومت کردند. کمبوجیه اول با
شاهدخت ماندانا دختر آژدهاک پادشاه قبیله ماد و دختر شاه آرینیس
لیدیه, ازدواج کرد و کوروش بزرگ نتیجه این ازدواج بود.
تاریخ نویسان باستانی از قبیل هرودوت , گزنفون , و کتزیاس درباره
چگونگی زایش کوروش اتفاق نظر ندارند. اگرچه هر یک سرگذشت
تولد وی را به شرح خاصی نقل کرده‌اند, اما شرحی که آنها درباره
ماجرای زایش کوروش ارائه داده‌اند, بیشتر شبیه افسانه می باشد.
تاریخ نویسان نامدار زمان ما همچون ویل دورانت و پرسی
سایکس , و حسن پیرنیا شرح چگونگی زایش کوروش را از
هرودوت برگرفته‌اند. بنا به نوشته هرودوت, آژدهاک شبی خواب دید
که از دخترش آنقدر آب خارج شد که همدان و کشور ماد و تمام
سرزمین آسیا را غرق کرد. آژدهاک تعبیر خواب خویش را از مغ ها
پرسش کرد. آنها گفتند از او فرزندی پدید خواهد آمد که بر ماد غلبه
خواهد کرد. این موضوع سبب شد که آژدهاک تصمیم بگیرد دخترش
را به بزرگان ماد ندهد, زیرا می ترسید که دامادش مدعی خطرناکی
برای تخت و تاج او بشود. بنابر این آژدهاک دختر خود را به
کمبوجیه اول به زناشویی داد.
ماندانا پس از ازدواج با کمبوجیه باردار شد و شاه این بار خواب دید
که از شکم دخترش تاکی رویید که شاخ و برگهای آن تمام آسیا را
پوشانید. پادشاه ماد ، این بار هم از مغ ها تعبیر خوابش را خواست
و آنها اظهار داشتند، تعبیر خوابش آن است که از دخترش ماندانا
فرزندی بوجود خواهد آمد که بر آسیا چیره خواهد شد. آژدهاک
به مراتب بیش از خواب اولش به هراس افتاد و از این رو دخترش را
به حضور طلبید. دخترش به همدان نزد وی آمد. پادشاه ماد بر اساس
خواب هایی که دیده بود از فرزند دخترش سخت وحشت داشت، پس
زاده‌ی دخترش را به یکی از بستگانش هارپاگ ، که در ضمن وزیر و
سپه سالار او نیز بود، سپرد و دستور داد که کوروش را نابود کند.
هارپاگ طفل را به خانه آورد و ماجرا را با همسرش در میان گذاشت.
در پاسخ به پرسش همسرش راجع به سرنوشت کوروش، هارپاگ
پاسخ داد وی دست به چنین جنایتی نخواهد آلود, چون یکم کودک با
او خوشایند است. دوم چون شاه فرزندان زیاد ندارد دخترش ممکن
است جانشین او گردد, در این صورت معلوم است شهبانو با کشنده
فرزندش مدارا نخواهد کرد. پس کوروش را به یکی از چوپان‌های
شاه به نام میترادات (مهرداد) داد و از از خواست که وی را به
دستور شاه به کوهی در میان جنگل رها کند تا طعمه‌ی ددان گردد.
چوپان کودک را به خانه برد. وقتی همسر چوپان به نام سپاکو از
موضوع با خبر شد, با ناله و زاری به شوهرش اصرار ورزید که از
کشتن کودک خودداری کند و به جای او, فرزند خود را که تازه زاییده
و مُرده به دنیا آمده بود, در جنگل رها سازد. میترادات شهامت این
کار را نداشت, ولی در پایان نظر همسرش را پذیرفت. پس جسد مرده
فرزندش را به ماموران هارپاگ سپرد و خود سرپرستی کوروش را
به گردن گرفت.
روزی کوروش که به پسر چوپان معروف بود, با گروهی از فرزندان
امیرزادگان بازی می کرد. آنها قرار گذاشتند یک نفر را از میان خود
به نام شاه تعیین کنند و کوروش را برای این کار برگزیدند. کوروش
همبازی های خود را به دسته‌های مختلف بخش کرد و برای هر یک
وظیفه‌ای تعیین نمود و دستور داد پسر آرتم بارس را که از
شاهزادگان و سالاران درجه اول پادشاه بود و از وی فرمانبرداری
نکرده بود تنبیه کنند. پس از پایان ماجرای, فرزند آرتم بارس به پدر
شکایت برد که پسر یک چوپان دستور داده است وی را تنبیه کنند.
پدرش او را نزد آژدهاک برد و دادخواهی کرد که فرزند یک چوپان
پسر او را تنبیه و بدنش را مضروب کرده است. شاه چوپان و
کوروش را احضار کرد و از کوروش سوال کرد: تو چگونه جرأت
کردی با فرزند کسی که بعد از من دارای بزرگترین مقام کشوری
است, چنین کنی؟ کوروش پاسخ داد: در این باره حق با من است,
زیرا همه آنها مرا به پادشاهی برگزیده بودند و چون او از من
فرمانبرداری نکرد, من دستور تنبیه او را دادم, حال اگر شایسته
مجازات می باشم, اختیار با توست.
آژدهاک از دلاوری کوروش و شباهت وی با خودش به اندیشه افتاد.
در ضمن بیاد آورد, مدت زمانی که از رویداد رها کردن طفل دخترش
به کوه می گذرد با سن این کودک برابری می کند. بنابراین آرتم
بارس را قانع کرد که در این باره دستور لازم را صادر خواهد کرد و
او را مرخص کرد. سپس از چوپان درباره هویت طفل مذکور
پرسش هایی به عمل آورد. چوپان پاسخ داد: این طفل فرزند من است
و مادرش نیز زنده است. اما شاه نتوانست گفته چوپان را قبول کند و
دستور داد زیر شکنجه واقعیت امر را از وی جویا شوند.
چوپان در زیر شکنجه وادار به اعتراف شد و حقیقت امر را برای
آژدهاک آشکار کرد و با زاری از او بخشش خواست. سپس آژدهاک
دستور به احضار هارپاگ داد و چون او چوپان را در حضور پادشاه
دید, موضوع را حدس زد و در برابر پرسش آژدهاک که از او پرسید:
با طفل دخترم چه کردی و چگونه او را کُشتی؟ پاسخ داد: پس از آن
که طفل را به خانه بردم, تصمیم گرفتم کاری کنم که هم دستور تو را
اجرا کرده باشم و هم مرتکب قتل فرزند دخترت نشده باشم.
کوروش در دربار کمبوجیه اول خو و اخلاق والای انسانی ایرانی ها
و فنون جنگی و نظام پیشرفته آنها را آموخت و با آموزش‌های
سختی که سربازان پارس فرامی‌گرفتند پرورش یافت.
دوره قدرت
هارپاگ بزرگان ماد را که از نخوت و شدت عمل شاهنشاه ناراضی
بودند بر ضد آژدهاک شورانید و موفق شد, کوروش را وادار کند بر
ضد پادشاه ماد لشکرکشی کند و او را شکست بدهد. با شکست
امپراتوری ایرانی ماد به وسیله پارسها که کشور دست نشانده و
تابع آن بود, پادشاهی ۳۵ ساله آژدهاک پادشاه ماد به انتها رسید,
اما کوروش به آژدهاک آسیبی وارد نیاورد و او را نزد خود نگه
داشت.
کوروش به این شیوه پادشاهی ماد و پارس را به دست گرفت و خود
را پادشاه ایران اعلام نمود و اتحاد این دو تیره آریایی ایران را بنا
کرد. کوروش پس از آنکه ماد و پارس را متحد کرد و خود را شاه
ماد و پارس نامید، در حالی که بابل به او خیانت کرده بود،
خردمندانه از کرزوس، شاه لیدی خواست تا حکومت او را به رسمیت
بشناسد و در عوض کوروش نیز سلطنت او را بر لیدی قبول نماید.
اما کرزوس در کمال کم خردی به جای قبول این پیشنهاد به فکر
گسترش مرزهای کشور خود افتاد و به این خاطر با شتاب سپاهیانش
را از رود هالسی (قزل ایرماق امروزی در کشور ترکیه) که مرز
کشوری وی و ماد بود گذراند و کوروش هم با دیدن این حرکت
خصمانه، از همدان به سوی لیدی حرکت کرد و دژ سارد که آن را
تسخیر ناپذیر می پنداشتند، با صعود تعدادی از سربازان ایرانی از
دیواره های آن سقوط کردو کرزوس، شاه لیدی به اسارت ایرانیان
درآمد و کوروش مرز کشور خود را به دریای روم و همسایگی
یونانیان رسانید. نکته قابل توجه رفتار کوروش پس از شکست
کرزوس است. کوروش، شاه شکست خورده لیدی را نکشت و
تحقیر ننمود، بلکه تا پایان عمر تحت حمایت کوروش زندگی کرد و
مردم سارد علی رغم آن که حدود سه ماه لشکریان کوروش را در
شرایط جنگی و در حالت محاصره شهر خود معطل کرده بودند،
مشمول عفو شدند. پس از لیدی کوروش نواحی شرقی را یکی پس از
دیگری زیر فرمان خود در آورد و به ترتیب گرگان (هیرکانی)، پارت،
هریو(هرات)، رخج ، مرو، بلخ، زرنگیانا(سیستان) و سوگود
(نواحی بین آمودریا و سیردریا) و ثتگوش (شمال غربی هند) را
مطیع خود کرد. هدف اصلی کوروش از لشکر کشی به شرق تأ مین
امنیت و تحکیم موقعیت بود و گرنه در سمت شرق ایران آن روزگار
حکومتی که بتواند با کوروش به معارض بپردازد وجود نداشت.
کوروش با زیر فرمان آوردن نواحی شرق ایران، وسعت
سرزمین های تحت تابعیت خود را دو برابر کرد. حال دیگر پادشاه
بابِل از خیانت خود به کوروش و عهد شکنی در حق وی که در اوایل
پیروزی او بر ماد انجام داده بود واقعاً پشیمان شده بود. البته ناگفته
نماند که یکی از دلایل اصلی ترس « نابونید » پادشاه بابِل، همانا
شهرت کوروش به داشتن سجایای اخلاقی و محبوبیت او در نزد مردم
بابِل از یک سو و نیز پیش بینی های پیامبران بنی اسرائیل درباره
آزادی قوم یهود به دست کوروش از سوی دیگر بود.
بابِل بدون مدافعه در ۲۲ مهرماه سال ۵۳۹ ق.م سقوط کرد و فقط
محله شاهی چند روز مقاومت ورزیدند، پادشاه محبوس گردید و
کوروش طبق عادت در کمال آزاد منشی با وی رفتار کرد و در سال
بعد ( ۵۴۰ ق.م ) هنگامی که او در گذشت عزای ملی اعلام شد و خود
کوروش در آن شرکت کرد. با فتح بابِل مستعمرات آن یعنی سوریه ،
فلسطین و فنیقیه نیز سر تسلیم پیش نهادند و به حوزه حکومتی
اضافه شدند رفتار کوروش پس از فتح بابل جایگاه خاصی بین باستان
شناسان و حتی حقوقدانان دارد. او یهودیان را آزاد کرد و ضمن
مسترد داشتن کلیه اموالی که بخت النصر (نبوکد نصر) پادشاه مقتدر
بابِل در فتح اورشلیم از هیکل سلیمان به غنیمت گرفته بود، کمک های
بسیاری از نظر مالی و امکانات به آنا ن نمود تا بتوانند به اورشلیم
بازگردند و دستور بازسازی هیکل سلیمان را صادر کرد و به همین
خاطر در بین یهودیان به عنوان منجی معروف گشت که در تاریخ
یهود و در تورات ثبت است. اسکندر پس از رسیدن به ایران و پارسه
همگی را به آتش کشید و ویران نمود ولی پس از رفتن به آرامگاه
کوروش بزرگ هرگونه صدمه زدن به آرامگاه کوروش را ممنوع نمود
و به وصیت وی که در آنجا حک شده بود عمل کرد و آن را سالم
گذاشت و رفت تا برای آیندگان باقی بماند. خود اسکندر که دشمن
ایرانیان بود نیز کوروش را الگوی و رهبری بزرگ می پنداشت. به
باور بسیاری از حقوق دانان کهن آمریکایی و انگلیسی کتاب
کوروپدیا ــ کوروش کبیر سرلوحه بنیان گذاران آزادی و دموکراسی
غربی در جهان بوده است. در جهان امروز یونسکو کورش بزرگ -
اسکندر مقدونی و سِزار را سه ابر مرد جهان معرفی کرده اند. ولی
به راستی موج تبلیغات گسترده غربیان برای سزار و اسکندر یونانی
کجا و گمنامی کوروش کبیر از آسیا که الگو و سرور اسکندر و
سزار بوده است کجا؟ اسکندری گویی اینکه از دیدگاه بزرگی و دانش
جهان گشایی برترین روزگار خود بوده ولی فساد اخلاقی و زندگی
آلوده اش بر همگان آشکار است. حال آنکه &
نظرات شما عزیزان:
| 
تبادل
لینک هوشمند
